Ֆիզիկա

Քննարկվող հարցեր՝ 

1. Ի՞նչ է շոգեգոյացումը, և ի՞նչ ձևով է այն ընթանում: Շոգեգոյացման ի՞նչ երկու տեսակ է հանդիպում բնության մեջ:

Շոգեգոյացումը գործընթաց է, որի ընթացքում հեղուկը գոլորշիանում է, երբ հեղուկի մոլեկուլները ստանում են բավարար էներգիա՝ հեղուկի մակերեսից դուրս գալու համար: Բնության մեջ շոգեգոյացման երկու տեսակները հետևյալն են.

Գոլորշիացում: Այս տեսակն ընթանում է հեղուկի մակերեսից ցանկացած ջերմաստիճանում: Ջրի մոլեկուլները օդի մեջ անցնում են հեղուկի մակերեսից:

Եռում: Այս տեսակն ընթանում է այն ժամանակ, երբ հեղուկը հասնում է եռման ջերմաստիճանին: Այդ պահին գոլորշիացումը տեղի է ունենում ոչ միայն հեղուկի մակերեսից, այլ նաև հեղուկի ամբողջ ծավալից:

2. Ի՞նչ է գոլորշիացումը:

Գոլորշիացումը գործընթաց է, որի ընթացքում հեղուկը փոխակերպվում է գոլորշու (գազային վիճակի): Գոլորշիացումը տեղի է ունենում հեղուկի մակերեսից այն ժամանակ, երբ հեղուկի մոլեկուլները ստանում են բավարար էներգիա՝ հեղուկի մակերեսից դուրս գալու համար և անցնում են գոլորշու վիճակի: Գոլորշիացումը կարող է տեղի ունենալ ցանկացած ջերմաստիճանում:

3. Ինչու՞ է հեղուկը գոլորշիանում բոլոր ջերմաստիճաններում:

Հեղուկը գոլորշիանում է բոլոր ջերմաստիճաններում, քանի որ յուրաքանչյուր ջերմաստիճանում հեղուկի մոլեկուլները ունեն որոշակի քանակությամբ էներգիա: Նույնիսկ եթե ջերմաստիճանը ցածր է, որոշ մոլեկուլներ ձեռք են բերում բավարար էներգիա՝ հեղուկի մակերեսից դուրս գալու և գոլորշու վիճակում անցնելու համար:

4. Ինչի՞ց է կախված հեղուկի գոլորշիացման արագությունը:

Հեղուկի գոլորշիացման արագությունը կախված է մի քանի գործոններից:

1. Ջերմաստիճան: Ավելի բարձր ջերմաստիճանով հեղուկները գոլորշիանում են ավելի արագ, քանի որ մոլեկուլները ստանում են ավելի մեծ էներգիա:
2. Օդի խոնավություն: Եթե օդի խոնավությունը ցածր է, գոլորշիացումը տեղի է ունենում ավելի արագ, քանի որ գոլորշիացած ջուրը կարող է ավելի հեշտությամբ հեռանալ հեղուկի մակերեսից:
3. Օդի շարժումը: Քամու առկայությամբ կամ օդի շարժմամբ գոլորշիացումը տեղի է ունենում ավելի արագ, քանի որ գոլորշիացած ջուրը հեռանում է հեղուկի մակերեսից:
4. Մակերեսի տարածք: Լայն մակերեսով հեղուկները ավելի արագ են գոլորշիանում, քանի որ ավելի մեծ մակերեսից կարող է գոլորշիանալ:
5. Հեղուկի բաղադրություն: Որոշ հեղուկներ ավելի հեշտությամբ են գոլորշիանում՝ կախված դրանց քիմիական հատկություններից:

5. Ինչպե՞ս է կախված գոլորշիացման արագությունը հեղուկի ջերմաստիճանից: 

Ավելի բարձր ջերմաստիճանով հեղուկները գոլորշիանում են ավելի արագ, քանի որ մոլեկուլները ստանում են ավելի մեծ կինետիկ էներգիա:

6. Ինչպե՞ս է կախված գոլորշիացման արագությունը հեղուկի ազատ մակերևույթի մակերեսից:

Գոլորշիացման արագությունը կախված է հեղուկի ազատ մակերեսի մակերեսից հետևյալ կերպ. Լայն մակերես ունեցող հեղուկները ավելի արագ են գոլորշիանում, քանի որ այդ դեպքում ավելի մեծ մակերեսով ջուրը կարող է գոլորշիանալ: Այլ կերպ ասած, ավելի մեծ մակերեսով ավելի շատ ջրի մոլեկուլներ են կարողանում դուրս գալ հեղուկից՝ գոլորշու վերածվելով: Լայն մակերեսով հեղուկներում մոլեկուլների փոխգործակցությունը հեղուկի և գոլորշու միջև կարող է ավելի արդյունավետ լինել, ինչը նպաստում է գոլորշիացման արագությանը:

7. Ինչո՞ւ է հեղուկի գոլորշիացումն ավելի արագ կատարվում քամու առկայությամբ:

Քամու առկայությամբ հեղուկի գոլորշիացումն ավելի արագ է կատարվում, քանի որ քամին հեռացնում է հեղուկի վերևում կուտակված գոլորշին: Երբ հեղուկի մակերեսից գոլորշի է առաջանում, այն հավաքվում է հեղուկի վերևում և կարող է դանդաղեցնել հետագա գոլորշիացումը, քանի որ նոր մոլեկուլների համար դժվարանում է հեղուկից դուրս գալը: Քամին օգնության հասնում է այս խնդրի լուծմանը՝ հեռացնելով կուտակված գոլորշին և թարմ օդ ապահովելով հեղուկի մակերեսի շուրջ: Սա նպաստում է հեղուկի ավելի արագ գոլորշիացմանը, քանի որ ավելանում է գոլորշիացման ինտենսիվությունը:

8. Ինչո՞ւ է գոլորշիացման ժամանակ հեղուկի ջերմաստիճանը նվազում:

Գոլորշիացման ժամանակ հեղուկի ջերմաստիճանը նվազում է, քանի որ այն կլանում է էներգիա հեղուկից: Գոլորշիացման ընթացքում հեղուկի մոլեկուլները պետք է ձեռք բերեն բավարար էներգիա, որից դուրս գան հեղուկի մակերեսից և գոլորշու վերածվեն: Այս էներգիան վերցվում է հեղուկի ջերմությունից: Երբ հեղուկի մոլեկուլները գոլորշիանում են, նրանք տանում են իրենց հետ ջերմության մի մասը, ինչի արդյունքում հեղուկի մնացած մասը կորցնում է ջերմությունը:

9. Ո՞ր գոլորշին է կոչվում հագեցած:

Հագեցած գոլորշին գոլորշի է, որն առկա է փակ համակարգում և գտնվում է դինամիկ հավասարակշռության մեջ նույն նյութի հեղուկ վիճակի հետ: Այս պայմաններում գոլորշու ճնշումը հասնում է հագեցման ճնշման, ինչը նշանակում է, որ գոլորշին հասել է իր առավելագույն կոնցենտրացիային՝ տվյալ ջերմաստիճանում: Եթե հագեցած գոլորշու կոնցենտրացիան ավելացվի, ապա դա կբերի հեղուկի կաթիլների առաջացմանը գոլորշիացած նյութից, իսկ եթե այն նվազեցվի, ապա հեղուկի ավելորդ գոլորշիացում կլինի: Հագեցած գոլորշին կարևոր է բազմաթիվ բնական և տեխնոլոգիական գործընթացների համար, ներառյալ կլիմայական երևույթները և մեքենայական սարքավորումները:

10. Ի՞նչ եղանակով է հնարավոր լինում կանխել մոլորակի մթնոլորտ ի միջով անցնող տիեզերանավի գերտաքացումը:

Մոլորակի մթնոլորտով անցնող տիեզերանավի գերտաքացումը կանխելու համար կիրառվում են մի շարք միջոցներ՝ տիեզերանավի կառուցվածքի ձևավորումից մինչև հատուկ նյութերի կիրառում: Ահա մի քանի հիմնական մեթոդներ. Տիեզերանավի մակերեսը ծածկվում է հատուկ ջերմային պաշտպանիչ շերտերով, որոնք կարող են դիմակայել բարձր ջերմաստիճաններին: Այս նյութերը կարող են ջերմության մեծ մասը կլանել և հեռացնել տիեզերանավից: Տիեզերանավերը հաճախ ունեն կոնաձև կամ կլորացված առաջային մասը, ինչը նպաստում է օդային դիմադրության նվազմանը և ձգվող ջերմության տարածմանը: Տիեզերանավի ներսում կարևոր մասերը կարող են տարանջատվել արտաքին ջերմությունից՝ պաշտպանելով տիեզերանավի միջինը: Թույլ տալով ջերմության հեռանալուց հետո տարանջատվել ջերմության տարածությունից, տիեզերանավը կարող է ավելի երկար դիմակայել բարձր ջերմաստիճաններին: Որոշ տիեզերանավեր օգտագործում են իրենց վառելիքի արտահոսքը՝ իջեցնելու ջերմությունը և ճնշումը օդային մթնոլորտի միջով անցնելիս:

11. Ի՞նչ է խտացումը:

Խտացումը գործընթաց է, որի ընթացքում գոլորշիացած նյութը փոխակերպվում է հեղուկ վիճակի: Այս գործընթացը տեղի է ունենում այն դեպքում, երբ գոլորշու ջերմաստիճանը իջնում է այնպես, որ այն դառնում է հեղուկի հագեցման ջերմաստիճան կամ ցրտահարում: Խտացումը հակառակ գործընթացն է գոլորշիացման:

12․ Ո՞ր երևույթներն են բացատրվում գոլորշու խտացմամբ:

Գոլորշու խտացմամբ բացատրվում են մի շարք բնական երևույթներ:

1. Ամպերի ձևավորում: Մթնոլորտում ջրի գոլորշու խտացման արդյունքում ձևավորվում են ամպեր: Երբ ջրի գոլորշին մթնոլորտի վերին շերտերում սառչում է, այն փոխակերպվում է ջրի մանրակաթիլների կամ սառույցի բյուրեղների, որոնք կազմում են ամպերը:
2. Կաթիլային անձրև: Ամպերի ներսում ջրի մանրակաթիլների միաձուլման արդյունքում առաջանում են ավելի մեծ կաթիլներ, որոնք անձրևի տեսքով ընկնում են ներքև:
3. Մառախուղ: Մառախուղը տեղի է ունենում, երբ գոլորշին խտանում է հողի կամ ջրի մակերեսի մոտ՝ ստեղծելով մառախուղի շերտ:
4. Ջրի ծորախոտ: Ցուրտ առավոտներին խոտի վրա տեսանելի է ջրի մանրակաթիլներ, որոնք առաջանում են գոլորշու խտացման հետևանքով:
5. Մանգաղադաշտեր: Ջերմ և խոնավ օդի հանդիպումը սառը առարկայի հետ, օրինակ՝ սառնարանի կամ պատուհանի ապակու վրա, կարող է առաջացնել ջրի կաթիլներ, որոնք հայտնի են որպես մանգաղադաշտեր:

13. Ո՞ր սարքի միջոցով են չափում օդի խոնավությունը: Ինչպե՞ս է այն կառուցված:

Օդի խոնավությունը չափում են հատուկ սարքի միջոցով, որը կոչվում է հիգրոմետր: Հիգրոմետրերը կարող են լինել տարբեր ձևերով, բայց ամենատարածվածները ներառում են ջերմաստիճանի և խոնավության սենսորներ: Կան նաև այլ տիպերի հիգրոմետրեր՝ հիմնված տարողունակության, դիմադրության կամ քաշի սկզբունքների վրա: Սենսորները կարող են պատրաստված լինել նյութերից, որոնք փոխում են իրենց ֆիզիկական հատկությունները՝ կախված օդի խոնավությունից: Օրինակ՝ մեկ նյութ կարող է փոխել իր էլեկտրական դիմադրությունը կամ ծավալը՝ կախված օդի խոնավությունից: Հիգրոմետրերի վրա հաճախ կա ցուցիչ, որը ցույց է տալիս օդի խոնավությունը տոկոսներով կամ այլ միավորներով: Այս տեսակ հիգրոմետրերը սովորաբար ունեն թվային ցուցիչներ, որոնք ցույց են տալիս խոնավության մակարդակը: Այս հիգրոմետրերը կարող են աշխատել մի շարք մեխանիկական սկզբունքների վրա, ինչպես, օրինակ, նյութերի բացակայությունը խոնավության դեպքում:

Լուծել հետևյալ խնդիրները՝

1. Ինչքա՞ն էներգիա պետք է ծախսել 100 գ զանգվածով և հալման ջերմաստիճանում գտնվող արծաթի կտորը հալելու համար: 

10450 Ջ

2. Ինչքա՞ն էներգիա պետք է ծախսել 20 կգ զանգվածով և հալման ջերմաստիճանում գտնվող կապարը հալելու համար: 

490 կՋ

3. Ի՞նչ ջերմաքանակ է անջատվում 3 կգ զանգվածով սպիրտը պնդանալիս: 

2550 Ջ

4. Ի՞նչ ջերմաքանակ է անջատվում 2 կգ զանգված ունեցող սնդիկի պնդացման ժամանակ: 

22800 Ջ

Ֆիզիկա

Դաս 22.    (08.04-12.04)

§49. Հալման տեսակարար ջերմություն: 

Քննարկվող հարցեր՝

1. Ինչի՞ համար է ծախսվում հալման ջերմաստիճանում բյուրեղային մարմնին ջեռուցչի տված էներգիան:

Եռացող հեղուկին մատակարարված էներգիան օգտագործվում է հեղուկի մոլեկուլների միջև միջմոլեկուլային ուժերը հաղթահարելու և այն գազի կամ գոլորշու վերածելու համար։

2. Ի՞նչն են անվանում հալման ջերմություն:

Տեսակարար հալման ջերմություն կամ հալման ջերմություն, ջերմության այն քանակը, որն անհրաժեշտ է հաղորդել բյուրեղային նյութին՝ հավասարակշիռ իզոբար–իգոթերմ պրոցեսում այն հեղուկի վերածելու համար ։

3. Ի՞նչն են անվանում հալման տեսակարար ջերմություն:

1 կգ բյուրեղային նյութը նույն ջերմաստիճանի հեղուկի վերածելու համար, կոչվում է հալման տեսակարար ջերմություն:

4. Ի՞նչ միավորով է չափվում հալման տեսակարար ջերմությունը միավորների ՄՀ-ում:

Ջերմության հատուկ միավորն է Ջոուլը (Ջ)․

5. Ի՞նչ է նշանակում «պարաֆինի հալման տեսակարար ջերմությունը 150 կՋ/կգ է» արտահայտությունը:

Նշանակում է, որ պարաֆինի 1կգ բյուրեղային մարմինը ամբողջովին հալացնել մինչև հեղուկ անհրաժեշտ է 150կՋ ջերմություն։

6. Ինչպե՞ս են հաշվում այն ջերմաքանակը, որն անհրաժեշտ է հալման ջերմաստիճանում բյուրեղային մարմինը հալելու համար:

Հալման ջերմաստիճանում կամայական զանգվածով բյուրեղային մարմնի հալման համար անհրաժեշտ ջերմաքանակը գտնելու համար պետք է այդ մարմնի հալման տեսակարար ջերմությունը բազմապատկել նրա զանգվածով:
Q=λm:

7. Հալվող սառույցը բերեցին սենյակ, որտեղ ջերմաստիճանը 0°C է։ Կշարունակի՞ արդյոք սառույցը հալվել:

Ոչ, քանի որ սառույցը սկսած 0^oC-ից է հալվում։

8. Ո՞ր մարմինն ունի ավելի մեծ ներքին էներգիա՝ 0°C ջերմաստիճանի սառույցի կտորը, թե՞ դրանից ստացված 0°C ջերմաստիճանի ջուրը։

ուրը քանի, որ՝ նրա ներքին էներգիան ավելի մեծ է։

9. Ինչպե՞ս հաշվել այն ջերմաքանակը, որը բյուրեղանալիս անջատում է հալման ջերմաս- տիճան ունեցող մարմինը:
Q=-λm

10. Ոսկու հալման տեսակարար ջերմությունը հավասար է 67 կ2 կգ-ի: Ի՞նչ է ցույց տալիս այդ թիվը:

Ջուրը քանի, որ՝ նրա ներքին էներգիան ավելի մեծ է։

11. Ո՞ր բանաձևով են հաշվում նյութի բյուրեղացման ընթացքում անջատվող ջերմաքանակը:

Q=−λm

Կոնվեկցիա

Թեմայի շուրջ առաջադրվող հարցեր.

1.Բացատրեք, թե ինչպե՞ս է տեղի ունենում ջերմափոխանակումը մթնոլորտի ստորին՝ տաք, և վերին՝ սառը, շերտրրի միջև: Ձեզ հայտնի ո՞ր օրենքի վրա է հիմնված այդ ջերմափոխանակումը:Նկարագրեք մի փորձ, որն ապացուցում է, որ տաքացման գործընթացում հեղուկի տաք հոսքերը բարձրանում են, իսկ սառը հոսքերը նվազում են:

Տաքանալիս օդն ընդարձակվում է, և նրա խտությունը փոքրանում է շրջապատող սառն օդի խտությունից։ Այդ դեպքում տաք օդի վրաազդող արքիմեդյան ուժը գերազանցում է նրա կշիռը և ստիպում որ այն բարձրանա վեր, իսկ սառը օդն իջնի ներքև։ Տեղի է ունենում օդի սառը և տաք շերտերի մեխանիկական խառնում, որն ուղեկցվում է ջերմափոխանակմամբ։ Ջերմափողանակման այս եղանակը կոչվում է կոնվեկցիա։

2. Ջերմահաղորդման որ եղանակն են անվանում կոնվեկցիա: Որն է կոնվեկցիայի և ջերմահաղորդականության երևույթի հիմնական տարբերությունը: Ինչո՞վ է կոնվեկցիան տարբերվում ջերմային հաղորդակցությունից:

Կոնվեկցիա են անվանում հեղուկի կամ գազի հոսանքների միջոցով կատարվող ջերմահաղորդումը, որի հետևանք է հեղուկի կամ գազի շերտերի անհավասար տաքացումը։Կոնվեկցիայի դեպքում ջերմության փոխանցումը անհավասարաչափ է,իսկ ջերմահաղորդականության ժամանակ հավասարաչափ:

3.Նկարագրեք օդում կոնվեկցիան ցուցադրող փորձը: 

Ուղղաձիգ դրված ապակե խողովակը լցնենք ծխով։Ծուխը սովորաբար երկար մնում է խողովակում։Բայց երբ փորձենք ներքևից խողովակին մոտեցնենք  վառվող սպիրտայրոց, ապա տաքացած օդը վեր կբարձրանա շնորհիվ կոնվեկցիայի և շարժման մեջ կդրվի խողովակի ներսի ծուխը որն էլ դուրս կգա խողովակի վերին ծայրից։

4.Նկարագրեք ջրում կոնվեկցիան ցուցադրող փորձը:

Փորձասրվակի մեջ մի կտոր սառույց դնենք և վրան սառը ջուր լցնենք: Սրվակը վերևից տաքացնելիս՝ ջրի վերին շերտերը սկսում են եռալ մինչդեռ ջրի ստորին շերտերը սառն են մնում, անգամ սառույցը չի հալչում: Սա բացատրվում է նրանով, որ տաքացման այս եղանակի դեպքում կոնվեկցիա չի կատարվում: Տաքացած շերտերը բարձրանալու տեղ չունեն. դրանք առանց այդ էլ վերևում են: Իսկ ստորին սառը շերտերը այդպես էլ կմնան ներքևում:

5.Ինչպե՞ս է գոյանում ամպը:  

Պարզ եղանակին արևը տաքացնում է գետինը, նաև մթնոլորտի երկրամերձ շերտը: Կոնվեկցիայի շնորհիվ տաքացած օդի այն զանգվածը բարձրանում է վեր: Բարձրանալու զուգնթաց՝ տաք օդն ընդարձակվում է, ընդ որում, բավականաչափ արագ, քանի որ վեր է բարձրանում մեծ արագությամբ: Արագ ընդարձագվածնելիս օդը աշխատանք է կատարում իր ներքին էներգիայի հաշվին: Օդի այդ զանգվածի ջերմաստիճանը նվազում է: Վեր բարձրացող օդը սկսում է սառչել, և եթե այն խոնավ է ապա գոլորշու խտացման հետևանքով առաջանում են ջրի մանրիկ կաթիլներ և գոյանում է ամպ:

6.Ինչպե՞ս է առաջանում քամին:

Կոնվերցիայով ջերմափոխանակման հետևանք է մասնավորապես քամին: Ինչպե ՞ս է առափնյա վայրերում առաջանում մեղմանուշ քամին՝ զեփյուռը:

Ցերեկն Արեգակի ճառագայթները գետինն ավելի արագ են տաքացնում, քանի ծովի /ջրամբարի, լճի/ ջուրը, այդ պատճառով էլ ցամաքի ջերմաստիճանն ավելի բարձր է, քան ջրինը: Բարձր է նաև ցամաքի վրա օդի շերտի ջերմաստիճանը: Իսկ տաք օդն էլ, ընդարձակվելով, բարձրանում է վեր: Նրա տեղը զբաղեցնում է ծովից եկող սառն օդային զանգվածը: Այսպես առաջանում է քամի ՝ փչելով ծովից դեպի ցամաք: Այդ քամին էլ հենց զեփյուռն է: Գիշերը ընդհակառակը, գետինն ավելի արագ է պաղում, քան ջուրը, ուստի նրա ջերմաստիճանն ավելի բարձր է, քան ցամաքինը, և զեփյուռը փչում է ցամաքից ծով:

7.Հնարավո՞ր է արդյոք կոնվեկցիան պինդ մարմիններում։ Ինչո՞ւ?

8. Նշե՛ք բնական կոնվեկցիայի առաջացման պատճառները: 

Կոնվեկցիան պինդ մարմիններում հնարավոր չէ, քանի որ պինդ մարմինները չունեն գոլորշիանալու հատկություն:

9. Իսկ կարո”ղ ես ասել թե ի՞նչ է հարկադրական կոնվեկցիան? 

10. Բերե՛ք կոնվեկցիայի դրսևորման օրինակներ բնության մեջ և մարդու կյանքում։

Լրացուցիչ առաջադրանքներ․

1. Որտե՞ղ է ավելի լավ տաքացնելու համար ջրով անոթը դնել՝ ջեռուցիչի վերևում, տաքացուցիչի տակ, թե՞ դրա կողքին: Որտե՞ղ է մարմինը սառույցով ավելի արագ սառեցնելու համար լավագույն տեղը դնելու համար՝ սառույցի վրա, սառույցի տակ, թե՞ դրա կողքին: Հիմնավորեք ձեր պատասխանը: 

2. Ինչու՞ են Կրակի բոցերը բարձրանում դեպի վեր:

3. Ինչու՞ է ամռանը գետի ջուրը խորության վրա ավելի սառը, քան մակերևույթի վրա:

Դաս 18. (03.02-08.03)

Դաս 18.    (03.02-08.03)

§42. Կոնվեկցիա.

§43.Ճառագայթային ջերմափոխանակում .

Առաջադրվող հարցեր՝

1.Բացատրեք, թե ինչպես է տեղի ունենում ջերմափոխանակումը մթնոլորտի ստորին՝ տաք, և վերին՝ սառը, շերտրրի միջև: Ձեզ հայտնի որ օրենքի վրա է հիմնված այդ ջերմափոխանակումը: 

Տաքանալիս օդն ընդարձակվում է, և նրա խտությունը փոքրանում է շրջապատող սառն օդի խտությունից: Այդ դեպքում տաք օդի վրա ազդող արքիմեդյան ուժը գերազանցում է նրա կշիռը և ստիպում, որ այն բարձրանա վեր, իսկ ավելի մեծ խտությամբ օդը իջնի ներքև: Տեղի է ունենում օդի սառւ և տաք շերտերի մեխանիկական խառնում, որն ուղեկցվում է ջերմափոխանակմամբ: Ջերմափոխանակման այս եղանակն էլ կոչվում է կոնվեկցիա: Կոնվեկցիայով ջերմափոխանակումը բնորոշ է նաև հեղուկներին:

2.Ջերմահաղորդման որ եղանակն են անվանում կոնվեկցիա: Որն է կոնվեկցիայի և ջերմահաղորդականության երևույթի հիմնական տարբերությունը:

Կոնվեկցիա են անվանում հեղուկի կամ գազի հոսանքների միջոցով կատարվող ջերմահաղորդումը, որը հետևանք է հեղուկի կամ գազի շերտերի անհավասարաչափ տաքացման:

3.Նկարագրեք օդում կոնվեկցիան ցուցադրող փորձը: 

Ուղղաձիգ դրված ապակե խողովակը լցնենք ծխով: Ծուխը սովորաբար երկար է մնում խողովակում: Բայց եթե ներքևից մոտեցնենք վառվող սպիրտայրոց, ապա տաքացած օդը կոնվեկցիայի շնորհիվ կբարձրանա վեր՝ բարձրացնելով նաև ծխի քուլաները, որոնք դուրս կգան խողովակի վերին ծայրից:

4.Նկարագրեք ջրում կոնվեկցիան ցուցադրող փորձը:

Ապակե անոթի մեջ ջուր լցնենք: Անոթի հատակին դնենք կալիումի պերմանգանատի մի քանի բյորեղիկ: Հատակի մոտ ջուրը կգունավորվի մանուշակագույն: Անութը դնենք վառվող գազօջախին կամ պահենք սպիրտայրոցի բոցի վրա: Կնկատենք, թե ինչպես են գունավորված ջրի ներքևի տաք շերտերը, արտամղվելով սառը ջրից, բարձրանում վեր: Իսկ սառը պատերի մոտ ջուր իջնում է ներքև: Առաջանում է ջրի անընդհատ շրջապտույտ, որն ուղեկցվում է ջերմության տեղափոխմամբ: Ջրի այդ շրջապտույտն էլ հենց կոնվեյցիան է, որի շնորհիվ ջուրը տաքանում է հավասարաչափ:

5.Ինչպես է գոյանում ամպը:

Կոնվեկցիոյով է պայմանավորված նաև ամպագոյացումը: Պարզ եղանակին Արեգակը տաքացնում է գետինը՝ միարժամանակ տաքացնելով նաև մթնոլորտի երկրամերձ շերտը: Կոնվեկցիայի շնորհիվ տաքացած օդի այդ զանգվածը բարձրանում է վեր: Բարձրանալուն զուգընթավ ՝ տաք օդն ընդարձակվում է, ընդ որում, բավականաչափ արագ, քանի որ վեր է բարձրանում համեմատաբար մեծ արագությամբ: Արագ ընդարձակվելիս վեր բարձրացող օդն աշխատանք է կատարում ոչ թե շրջապատից ստացած էներգիայի, այլ իր ներքին էներգիայի հաշվին: Օդի այդ զանգվածի ջերմաստիճանը նվազում է: Վեր բարձրացող օդն սկսում է սառչել, և եթե նաև բավականաչափ խոնավ է, ապա որոշ բարձրությունից սկսած, գոլորշու խտացման հետևանքով առաջանում են ջրի մանրիկ կաթիլներ, գոյանում է ամպ:

6.Ինչպես է առաջանում քամին:

Կոնվերցիայով ջերմափոխանակման հետևանք է մասնավորապես քամին: Ինչպե ՞ս է առափնյա վայրերում առաջանում մեղմանուշ քամին՝ զեփյուռը:

Ցերեկն Արեգակի ճառագայթները գետինն ավելի արագ են տաքացնում, քանի ծովի /ջրամբարի, լճի/ ջուրը, այդ պատճառով էլ ցամաքի ջերմաստիճանն ավելի բարձր է, քան ջրինը: Բարձր է նաև ցամաքի վրա օդի շերտի ջերմաստիճանը: Իսկ տաք օդն էլ, ընդարձակվելով, բարձրանում է վեր: Նրա տեղը զբաղեցնում է ծովից եկող սառն օդային զանգվածը: Այսպես առաջանում է քամի ՝ փչելով ծովից դեպի ցամաք: Այդ քամին էլ հենց զեփյուռն է: Գիշերը ընդհակառակը, գետինն ավելի արագ է պաղում, քան ջուրը, ուստի նրա ջերմաստիճանն ավելի բարձր է, քան ցամաքինը, և զեփյուռը փչում է ցամաքից ծով:

7.Հնարավոր է արդյոք կոնվեկցիան պինդ մարմիններում?

8.Ինչ է էլեկտրամագնիսական դաշտը: Ինչ վիճակներում կարող է գոյություն ունենալ:

Լույսը, ռադիոակիքները մատերիայի մի առանձնահատուկ տեսակի՝ էլեկտրամագնիսական դաշտի դրսևորումներ են: Էլեկտամագնիսական դաշտը կարող է գոյություն ունենալ և՛ նյութկան միջավայրում, և՛ նյութից առանջին:

9.Ինչ է էլեկտրամագնիսական ալիքը:

Էլեկտարամգնիսական դաշտը կոչվում է էլեկտրամագնիսական ալիք:

10.Ջերմահաղորդման որ եղանակն են անվանում ճառագայթային ջերմափոխանակում: Բերեք մի քանի օրինակ:

Ջերմահաղորդումը ջերմային ճառագայթման արձակմամբ և կլանմամբ անվանում են ճառագայթային ջերմափոխանակում:

Օր՝. Ձեռքւ ներքևից մոտեցնելով տաք արդուկին՝ զգում են, թե ինչպես է ջերմությունն արդուկից հաղորդվում մեր ձեռքին: Արդուկի և ձեռքի միջև կա միայն օդի շերտ: Սակայն օդը վատ ջերմահաղորդիչ է: Նշանակում է, որ ջերմությունմ արդուկից մեր ձեռքին ջերմահաղորդականությամբ չի փոխանցվում: Կոնվերցիայով նույնպես անհնար է ջերմության հաղորդումն արդուկից մեր ձեռքին: Չէ ՞ որ կոնվերցիայով ջերմահաղորդման ժամանակ օդի տաք հոսանքները միշտ ուղղված են դեպի վեր: Ուրեմն՝ ջերմությունը արդուկից մեր ձեռքին է հաղորդվում ճառագայթային ջերմափոխանակմամբ:

11.Որ մարմինն է ավելի լավ կլանում ջերմային ճառագայթումը՝սև, թե սպիտակ:

Սև կամ մուգ մարմինները ավելի լավ են կլանում ջերմային ճառագայթը:

12.Ինչու են օդապարիկները, ինքնաթիռի թևերը ներկում արծաթագույն, իսկ Երկրի արհեստական արբանյակներում տեղակայված որոշ սարքեր՝ մուգ գույնով:

§40. Ջերմաքանակ./§41. Ջերմահաղորդականություն

§40. Ջերմաքանակ.

§41. Ջերմահաղորդականություն.

Առաջադրվող հարցեր՝

1․Ինչո՞վ են տարբերվում ջերմահաղորդման պրոցեսը և աշխատանքի կատարումը:

Ջերմահաղորդման պրոցեսը և աշխատանքի կատարումը տարբերվում են նրանով, որ ջերմահաղորդման պրոցեսի ժամանակ օգտագործվում է ներքին էներգիան։

2․Ի՞նչ է ջերմանաքանակը: 

Այն էներգիան, որի մարմինը ստանում է կամ տալիս է ջերմափոխանակության ժամանակ, կոչվում է ջերմաքանակ:

3․Ի՞նչ միավորով է արտահայտվում ջերմաքանակը միավորների ՄՀ-ում:

Ջերմաքանակ արտահայտվում է` 1Ջ(Ջոուլ), 1ԿՋ(Կիլաջոուլ), 1ՄՋ(Մեգաջոուլ)

4․Ո՞ր դեպքում է ավելի շատ ջերմաքանակ պահանջվում՝ նույն զանգվածի գոլ, թե եռման ջուր ստանալու համար:

Եռման ջուր ստանալու համար, իսկ ավելի կոնկրետ 100°։

1լ և 2լ տարողությամբ անոթները լիքը լցված են եռման ջրով: Մինչև սենյակային ջերմատիճանը սառչելիս որ անոթի ջուրն ավելի շատ ջերմաքանակ կկորցնի:

2լ տարողությամբ անոթը ավելի շատ ջերմաքանակ կկորցնի:

5․Նկարագրեք ջերմահաղորդականության երևույթը ցուցադրող փորձը:

?

6․Թվարկեք մի քանի լավ ջերմահաղորդիչ մի քանի վատ ջերմահաղորդիչ նյութեր:

Լավ ջերմահաղորդիչներ են համարվում` Երկաթ, պղինձ, արծաթ:

Վատ ջերմահաղորդիչներ են համարվում`

Հեղուկները, գազերը, և օդը:

7․Ինչո՞ւ է օդը վատ ջերմահաղորդիչ:

Քանի որ գազերը վատ ջերմահաղորդիչներ են, իսկ օդի մեջ կան գազեր, օդը համարվում է վատ ջերմահաղորդիչ;

8․Ի՞նչ կիրառություն ունեն ջերմամեկուսիչ նյութերը:

Այո հնարավոր է, քանի որ տերմոսը աշխատում է նույն սկզբունքով:

9․Ի՞նչ եք կարծում հնարավոր է ջերմահաղորդականությն երևույթը վակուումում: Ինչո՞ւ:

Դաս 16 /Ներքին էներգիա.

Թեմա՝    Ներքին էներգիա (ԳԼՈՒԽ V)

§38.  Ներքին էներգիա.

§39.  Ներքին էներգիայի փոփոխման եղանակները.

Առաջադրվող հարցեր՝

1. 1. Մեխանիկական էներգիայի ի՞նչ տեսակներ գիտեք: Բերեք օրինակներ:

Ջերմային էներգիա, էլեկտրական էներգիա, միջուկային էներգիա, քիմիական էներգիա, ճառագայթային էներգիա.

2.Ձևակերպեք էներգիայի պահպանման օրենքը: 

Բազմաթիվ փորձերի արդյունքներով հաստատվել է, որ էներգիան չի ստեղծվում և չի ոչնչանում, այլ` մի տեսակից փոխակերպվում է մեկ այլ տեսակի:

3.Ինչպե՞ս է փոխվում որոշ բարձրությունից ընկնող գնդիկի էներգիան հենարանին (օրինակ գետնին) հարվածելուց հետո: Խախտվում է արդյոք էներգիայի պահպանման օրենքն այդ ժամանակ: Ինչու՞:

Գնդի սկզբնական պոտենցիալ էներգիան գրեթե ամբողջությամբ  փոխակերպվում է կինետիկի: Թիթեղին հարվածելուց հետո գունդը վեր չի բարձրանում: Նշանակում է ՝ գունդը կորցրել է ձեռք բերած կինետիկ էներգիան, հետևաբար՝ նաև լրիվ մեխանիկական էներգիան:

Էներգիայի պահպանման օրենքը չի խախտվում, քանի որ թիթեղը և գունդը հարվածից հետո դեֆորմացել են: Նուրբ չափումներով կարելի է նաև համոզվել, որ փոքր–ինչ բարձրացել է ինչպես գնդի, այնպես էլ թիթեղի ջերմաստիճանը:

4.Ինչո՞ւ է ընկնող գնդիկի հարվածից կապարե թիթեղի ջերմաստիճանը բարձրանում:

Թիթեղի և գնդի տաքացումը ցույց է տալիս, որ մեծացել է դրանց մոլեկուլների ջերմային միջին կինետիկ էներգիան: Այլ կերպ ասած՝ մեխանիկական էներգիան մասամբ փոխակերպվել է մոլեկուլների շարժման էներգիայի: Բայց մոլեկուլները ոչ միայն շարժվում են, այլև փոխազդում:

5.Ի՞նչ է մարմնի ներքին էներգիան: Ինչից է կախված այն:

Մարմինը կազմող մասնիկների ջերմային շարժման կինետիկ և միմյանց հետ փոխազդեցության պոտենցիալ էներգիաների գումարը կոչվում է մարմնի ներքին էներգիա:

6.Նկարագրեք մի քանի փորձ՝ ապացուցելու համար մարմնի ներքին էներգիայի գոյությունը:

Օդահան պոմպի զանգի տակ դնենք մխոցով գլան: Գլանում՝ մխոցի տակ, կա օդ, իսկ մխոցին դրված է ծանրոց: Զանգից օդը հանելիս գլանի օդն սկսում է ընդարձակվել և բարձրացնում է մխոցը՝ ծանրոցի հետ՝ կատարելով մեխանիկական աշխատանք: Նշանակում է՝ գլանի օդն օժտված է ներքին էներգիայով:

7.Բերեք օրինակներ, որոնք համոզում են, որ շփման կամ դիմադրության ուժերի առկայությամբ շարժվելիս փոխվում է մարմնի ֆիզիկական վիճակը:

Երբ շարժվող մարմնի վրա ազդում են շփման կամ դիմադրության ուժերը, ապա դրանք հաղթահարելիս վատնված մեխանիկական էներգիան փոխակերպվում է մարմնի և շրջապատի  ներքին էներգիայի: Օրինակ ՝ երկնաքարերը, հսկայական արագությամբ /վայրկյանում մի քանի տասնյակ միլոմետր/ թափանցելով Երկրի մթնոլորտ, սաստիկ տաքանում են: Մանր երկնաքարերը՝ ասուպները, նույնիսկ ամբողջությամբ այրվուն են մթնոլորտում՝ թողնելով լուսավոր հետք: Երկնաքարերը, մեծ արագությամբ մխրճվելով լուսնահողի մեջ, շիկանում են և ապա պայթում՝ Լուսնի մակերևույթին առաջացնելով խառնարաններ:

8.Ի՞նչն է բնութագրում մեխանիկական էներգիայի փոփոխությունը:

Մարմնի ֆիզիկական վիճակը:

9.Նկարագրեք փորձ, որտեղ ջերմաստիճանի բարձրացմանը զուգընթաց մեծանում է մարմնի ներքին էներգիան:

10.Օրինակներով կամ փորձի նկարագրությամբ հաստատել, որ աշխատանք կատարելով կարելի է փոխել մարմնի ներքին էներգիան:

11.Ի՞նչ է ջերմահաղորդումը: Կարելի է ջերմահաղորդումը համարել էներգիայի փոխակերպում: Ինչու՞:

Առանց աշխատանք կատարելու մարմնի ներքին էներգիայի փոփոխման պրոցեսն անվանում են ջերմափոխանակություն: Ոչ, որովհետև էներգիան չի փոխվում,այլ մի մարմնից անցնում է մյուսին՝տաք մարմնից սառին

12.Մարմնի ներքին էներգիան մեծացել է 10 Ջ-ով: Ինչ եք կարծում ջերմահաղորդմամբ, թե աշխատանք կատարելու միջոցով է տեղի ունեցել  ներքին էներգիայի այդ աճը:

Ջերմահաղորդման միջոցով:

13.Տաք ջուրը խառնել են սառը ջրին: Ինչու է խառնուրդի ջերմաստիճանը բարձր սառը ջրի ջերմաստիճանից, բայց ցածր՝ տաք ջրի ջերմաստիճանից: Բացատրեք՝ հիմնվելով մոլեկուլային-կինետիկ տեսության դրույթների վրա:

Տաք ջրի մոլեկուլները, փոխազդելով սառը ջրի մոլեկուլների հոտ, իրենց կինետիկ էներգիայի մի մասը հաղորդում են դրանց, որի հետևանքով տաք ջրի մոլեկուլների ջերմային շարժման միջին կինետիկ էներգիան նվազում է, իսկ սառը  ջրի մոլեկուլներինը՝ աճում: Հետևաբար՝ տաք ջրի ջերմաստիճանն իջնում է, իսկ սառը ջրինը բարձրանում: Որոշ ժամանակ անց այդ ջրերի ջերմաստիճանները հավասարվում են: Այսպիսով՝ ջերմահաղորդման հետևանքով տաք ջրի ներքին էներգիան փոքրանում է, իսկ սառը ջրինը՝ մեծանում:

14.Հնարավո՞ր է արդյոք ջերմափոխանակում սառույցի և ջրի միջև, եթե երկու նյութերի ջերմաստիճանն էլ 0C: Բացատրեք ինչու:

Սառույցը աստիճանաբար կհալվի և ջուրը ավելի կսառի։Ջրի մոլեկուլները կթափանցեն սառուցի մեջ ու կթուլացնեն նրան, սառույց և ջրի մոլեկուլները կխառնվեն ։

Ֆիզիկա Դաս-35

36. Ջերմաչափ: Ջերմաստիճանային սանդղակ:

1. Ի՞նչ է կատարվում տաք և սառը մարմիններն իրար հպելիս:

երբ սառը մարմինը հպում ենք տաք մարմնին, ստանում ենք երկուսի միջին ջերմաստիճանը, այսինքն սառից ավելի տաք, իսկ տաքից ավելի սառը։

2.Որ ֆիզիկական մեծությունն է բնորոշում մարմնի տաքացվածության աստիճանը:

Այդ մեծությունը բնորոշվում է ֆարենհայթով և ցելսիուսով։

3.Ինչ կապ կա մոլեկուլների անկանոն շարժման արագությունների և մարմնի ջերմաստիճանի միջև:

Երբ մարմնի, հեղուկի կամ գազի ջերմաստիճանը բարձրանում է այդ ճամանակ մոլեկուլները ավելի արագ են սկսում շարժվել։

4. Ինչ է ջերմային շարժումը:

Ջերմային շարժում անվանում են այն գործընթացը, երբ մարմնի մասնիկները՝ ատոմները և մոլեկուլները անկանոն, քաոսային շարժվում են։

5.Ինչու է գազերում դիֆուզիան տևում տասնյակ վայրկյաններ, երբ մոլեկուլների  ջերմային շարժման արագությունները հարյուրավոր  մ/վ կարգի մեծություններ են:

Գազի մոլեկուլները կարող են հասնել սենյակի մի անկյունից մյուսը հարյուրերորդական վարկյաններում, բայց, քանի որ սենյակի մի անկյունում գազը տարածվելիս բախվում է բազմաթիվ ուրիշ մոլեկուլների հետ, այդ պատճառով նրա արագությունը բավականին դանդաղում է, և նա տասնյակ վարկյաներում նոր հասնում է սենյակի մյուս անկյուն։

Advertisement

6. Կարելի է արդյոք մեր զգայարանների օգնությամբ ճիշտ գնահատել մարմնի ջերմաստիճանը:   

Մեր մարմնի զգայարանները մոտավորապես են զգում ջերմաստիճանը։

7. Ինչպես է կոչվում մարմնի ջերմաստիճանը չափող սարքը:

կոչվում է ջերմաչափ

8. Ինչպիսի ջերմաչափեր գիտեք:  

հեղուկային ջերմաչափ, սնդիկային և սպիրտային

9. Ֆիզիկական ինչ երևույթ է օգտագործվում սնդիկային ջերմաչափում:

Սնդիկային ջերմաչափում տեղի է ունենում երևույթ, որի տաքացման ընթացքում սնդիկի ծավալկը մեծանում է, որի հետևանքով էլ աստիճանը բարձրանում է։

10. Ինչ ջերմաստիճանային սանդղակներ գիտեք:

Ջերմաստիճային ամենատարածված սանդղակը ցելսիուսն է (C) քանի որ սառույցի հալման ջերմաստիճանը ներկայացվում է որպես 0^oC, իսկ ջրի եռման ջերմաստիճանը` 100^oC

Նաև մարդիկ օգտագործում են ֆարենհայթ(F) չափման սանդղակը, բայց այս դեպքում սառույցի հալման դեպքում 32^oF է, իսկ ջրի եռման դեպքում 212^oF՝

11. Ինչ կապ կա  Ցելսիուսի և Ֆարենհայտի սանդղակների 1 աստիճանների միջև:

1^oC=9/5^oF

1^oF=5/9^oC

§17.Մեխանիկական էներգիայի փոխակերպումները:

Մեխանիկական էներգիայի պահպանման օրենքը:

1.Որ մեծությունն է կոչվում մարմնի լրիվ մեխանիկական էներգիա:

Մարմնի կինետիկ և պոտենցիալ էներգիանների գումարը կոչվում է մարմնի լրիվ մեխանիկական էներգիա

2.Ինչպես է փոխվում ազատ անկում կատարող մարմնի՝

   ա. կինետիկ էներգիան;   բ. պոտենցիալ էներգիան;  գ. լրիվ էներգիան—պահպանվում է՝ մնում է հաստատուն։:

3. Ձևակերպել լրիվ մեխանիկական էներգիայի պահպանման օրենքը:

Դիմադրության և շփման ուժերի բացակայության դեպքում մարմնի լրիվ մեխանիկական էներգիան շարժման ընթացքում մնում է հաստատուն։

4. Ինչ պայմանների դեպքում է պահպանվում մարմնի  լրիվ մեխանիկական էներգիան:

Դիմադրության և շփման ուժերի բացակայության դեպքուն։

5. Ինչպես է փոխվում համակարգի  լրիվ մեխանիկական էներգիան, երբ այնտեղ գործում են շփման ուժերը:

Մեխանիկական էներգիան նվազում է, բայց չի կորչում, այն փոխակերպվում է ներքին էներգիայի։

6. Ինչու հնարավոր չէ ստեղծել հավերժական շարժիչ: 

 Որովհետև առանց էներգիայի աղբյուրի հնարավոր չէ ունենալ հավերժական շարժիչ՝ էներգիաի պահպանման օրենքի համաձայն

Լուծել հետևյալ խնդիրները.

1. Ինչ արագությամբ պետք է շարժվի 7,2տ զանգվածով մեքենան, որպեսզի նրա կինետիկ էներգիան հավասար լինի 8,1կՋ-ի:
   E_կ=mv²/2
   v=արմատ
2. Որքն է 50կգ զանգվածով մարմնի կինետիկ էներգիան, եթե նրա իմպուլսը 500կգ մ/վ է:
3. Որքան է նվազում 10կգ զանգվածով մարմնի պոտենցիալ էներգիան, երբ 100մ բարձրությունից այն իջնում է մինչև 80մ բարձրության:
4. Առաջին մարմնի բարձրությունը գետնից 5 անգամ մեծ է երկրորդ մարմնի բարձրությունից, իսկ զանգվաշը 2 անգամ փոքր: Քանի անգամ է առաջին մարմնի պոտենցիալ էներգիան մեծ երկրորդ մարմնի պոտե

Ֆիզիկա

§14. Էներգիա: Մեխանիկական էներգիա

§15.Կինետիկ էներգիա

§16.Պոտենցիալ էներգիա

1.Որ մեծությունն է կոչվում էներգիա:

Այն ֆիզիկական մեծությունը, որը բնութագրում է մարմնի աշխատանք կատարելու ունակությունը, կոչվում էներգիա (E)

2.Բերել օրինակներ, որոնք ցույց են տալիս էներգիայի և աշխատանքի կապը:

1-ին փորձում գունդը դնում ենք սեղանին, այն կպահպանի իր դադարի վիճակը, քանի որ նրա վրա ազդող ուժերը համակշռված են: Ուրեմն, այս դեպքում գունդն աշխատանք չի կատարում:

2-րդ փորձում գնդին հաղորդում ենք դեպի չորսուն ուղղված v արագություն (տե՛ս նկար): Հարվածելով չորսուին՝ գունդը տեղափոխում է այն և կատարում որոշակի աշխատանք:

3-րդ փորձում գունդը սեղանից բարձրացնում ենք վեր, և բաց թողնում: Գունդն իջնում է ներքև և 2-րդ գնդի նման տեղափոխում չորսուն:


3.Ինչ միավորով է չափվում էներգիան ՄՀ-ում:

Միավորների ՄՀ ում էներգիան նշանակում ենք Ջոուլով

4.Մեխանիկական էներգիայի ինչ տեսակներ գիտեք:

Կինետիկ և Պոտենցյալ՚

5.Որ էներգիան են անվանում կինետիկ:

Մարմնի շարժումով պայմանավորված էներգիան կոչվում է կինետիկ էներգիա:

6.Ինչ մեծություններից է կախված մարմնի կինետիկ էներգիան:

Կինետիկական Էներգիան կախված է, մարմնի զանգվածից և տվյալ պահին նրա արագությունից:

7. Ինչ բանաձևով է որոշվում մարմնի կինետիկ էներգիան:


8. Երբ է մարմնի կինետիկ էներգիան զրո:

երբ մարմինը դադարի վիճակում է

9.Ինչպես է փոխվում մարմնի կինետիկ էներգիան ՝

ա. հավասարաչափ շարժման դեպքում,

բ. հավասարաչափ արագացող շարժման դեպքում,

գ. հավասարաչափ դանդաղող շարժման դեպքում:

10.Որ էներգիան են անվանում պոտենցիալ:

Մարմինների փոխազդեցությամբ պայմանավորված էներգիան կոչվում է պոտենցիալ էներգիա:

11.Բերեք պոտենցիալ էներգիայով օժտված մարմինների օրինակներ:

12.Ինչ բանաձևով է որոշվում Երկրից որոշակի բարձրությամբ մարմնի պոտենցիալ էներգիան:

Ep=mgh

13.Փոխվում է արդյոք Երկրի մակերևույթին զուգահեռ թռչող մարմնի պոտենցիալ էներգիան:

Այո

14.Մարմինն ընկնում է որոշակի բարձրությունից: Ինչպես է փոխվում նրա պոտենցիալ էներգիան անկման ընթացքում:

Այն գնալով փոքրանում է։

15.Ինչպես կարելի է համոզվել, որ սեղմված զսպանակն օժտված է պոտենցիալ էներգիայով:

Եթե նա սեղմված է, ուրեմն նրա վրա ուժ է գործադրվում հետևաբար նա օժտված է պոտենցյալ էներգիայով:

16.Կատարելով անհրաժեշտ չափումներ՝ հաշվեք սեղանին դրված որևէ առարկայի պոտենցիալ էներգիան հատակի նկատմամբ:

Թեմա ‘8

13. Ռեակտիվ շարժում: Հրթիռային տեխնիկայի զարգացումը:

1. Ո՞ր շարժումն է կոչվում ռեակտիվ;

Ռեակտիվ անվանում են այն շարժումը, որն առաջանում է, երբ մարմնից անջատվում է նրա մի մասը` որոշակի արագությամբ, որի հետևանքով մնացած մասը ձեռք է բերում հակառակ ուղղված արագություն:

2. Բերել ռեակտիվ շարժման օրինակներ:

Վերցրեք որևէ առարկա, օրինակ, փայտի կտոր և կանգնեք հարթ սառույցին: Եթե փայտի կտորը նետեք, ապա կշարժվեք նետման ուղղությանը հակառակ:

3. Ի՞նչ կառուցվածք ունի հրթիռը:

Հրթիռը բաղկացած է երկու հիմնական մասերից` պատյանից և վառելանյութից: Պինդ վառելանյութով աշխատող հրթիռներում օգտագործում են հատուկ տեսակի վառոդ, իսկ հեղուկ վառելանյութով աշխատող հրթիռներում` կերոսին կամ հեղուկ ջրածին:

4․ Բացատրեք, թե ինչպես է շարժվում հրթիռը։

Advertisements

REPORT THIS AD

Հրթիռի պատյանն ունի ելքի փողակ` մեկ կամ մի քանի անցքով, որոնցից շատ մեծ` մինչև 4 կմ/վ արագությամբ դուրս են նետվում այրման արգասիքները` բարձր ճնշման և ջերմաստիճանի գազերը:

5. Կարո՞ղ է արդյոք հրթիռը շարժվել անօդ տարածությունում։ Իսկ կարո՞ղ է հրթիռն արգելակել  տիեզերքում (անօդ տարաությունում): Ինչպե՞ս:

Այո, հրթիռը կարող է շարժվել անօդ տարածությունում:

6․ Ի՞նչ գիտեք տիեզերագնացության հաջողությունների մասին։

7. Կարո՞ղ է արդյոք իդեալական հարթ հորիզոնական սառույցի վրա կանգնած մարդը տեղից շարժվել՝ որևէ  ձևով չհրվելով սառույցից։

Այո կարող է. եթե վերցնենք ցանկացած առարկա և կանգնենք իդեալական հարթ հորիզոնական սառույցի վրա, ապա նետենք այդ առարկան` կշարժվենք նետման ուղղությանը հակառակ: